Fundacja rodzinna to narzędzie prawne, które pojawiło się w polskim systemie w 2023 roku. Jej głównym celem jest umożliwienie płynnej sukcesji majątku rodzinnego i biznesowego z pokolenia na pokolenie, bez konieczności dzielenia majątku czy likwidacji firmy. W praktyce oznacza to stworzenie bezpiecznej struktury, która pozwala właścicielom firm zadbać o przyszłość swoich bliskich i firmy nawet po ich odejściu. Sprawdź, jak działa fundacja rodzinna w Polsce, dla kogo jest przeznaczona, jak ją założyć i na co należy zwrócić uwagę, planując takie rozwiązanie.

Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to odrębna osoba prawna, która gromadzi majątek w celu realizacji określonych celów – najczęściej są to cele związane z utrzymaniem i wspieraniem rodziny fundatora oraz zachowaniem ciągłości firmy. To rozwiązanie inspirowane zachodnimi modelami, takimi jak Stiftung w Niemczech czy Foundation w Liechtensteinie.

Fundacja rodzinna może zarządzać majątkiem, wypłacać świadczenia uprawnionym osobom (np. członkom rodziny), a także prowadzić ograniczoną działalność gospodarczą – pod warunkiem że jest ona związana z zarządzaniem majątkiem lub celami fundacji.

​​Kto może założyć fundację rodzinną?

Fundację rodzinną może założyć każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, niezależnie od obywatelstwa czy miejsca zamieszkania. Co ważne, fundacja rodzinna może zostać utworzona zarówno za życia fundatora (na podstawie aktu założycielskiego), jak i w testamencie – co daje duże możliwości planowania spadkowego.

W przypadku firm rodzinnych to często właściciel przedsiębiorstwa inicjuje utworzenie fundacji, aby zabezpieczyć swój dorobek oraz uniknąć sporów spadkowych między przyszłymi spadkobiercami.

Jak założyć fundację rodzinną w Polsce?

Założenie fundacji rodzinnej wymaga kilku formalnych kroków:

• Sporządzenie statutu fundacji – dokument ten określa zasady działania, cele, strukturę organów, sposób wypłacania świadczeń i zarządzania majątkiem.
• Wniesienie majątku założycielskiego – minimalna wartość funduszu założycielskiego to 100 000 zł. Może on mieć formę pieniężną lub niepieniężną (np. nieruchomości, udziały w spółkach).
• Zgłoszenie fundacji do rejestru fundacji rodzinnych – prowadzi go Minister Sprawiedliwości. Dopiero po rejestracji fundacja uzyskuje osobowość prawną.
• Powołanie organów fundacji – najczęściej jest to zarząd (lub rada zarządzająca), rada nadzorcza (jeśli statut to przewiduje) i zgromadzenie beneficjentów.

Kim są beneficjenci fundacji rodzinnej?

Beneficjenci to osoby uprawnione do otrzymywania świadczeń od fundacji. Mogą to być członkowie rodziny fundatora, ale także inne osoby fizyczne czy organizacje. Statut fundacji powinien określać, kto jest beneficjentem oraz w jakich sytuacjach i w jakim zakresie może otrzymywać środki.

Świadczenia mogą mieć różną formę – od regularnych wypłat, przez pokrycie kosztów edukacji lub leczenia, aż po jednorazowe wsparcie na start w dorosłe życie.

Jak wygląda opodatkowanie fundacji rodzinnej w Polsce?

Jednym z kluczowych aspektów, który decyduje o popularności fundacji rodzinnych, jest korzystne opodatkowanie. Sama fundacja nie płaci CIT od zysków osiąganych z działalności dopuszczonej ustawowo. Podatek pojawia się dopiero w momencie wypłaty świadczeń beneficjentom.

Stawki podatkowe wyglądają następująco:

• 0% – jeśli beneficjent należy do tzw. grupy zerowej (najbliższa rodzina: dzieci, małżonek, wnuki),
• 15% – jeśli beneficjent jest spoza tej grupy,
• 25% – jeśli beneficjent nie został wskazany w statucie (np. wypłaty na rzecz osób trzecich).

Dzięki temu rozwiązaniu możliwe jest efektywne planowanie podatkowe bez ryzyka tzw. podwójnego opodatkowania.

Co warto ustalić przed założeniem fundacji rodzinnej?

Przed podjęciem decyzji o założeniu fundacji rodzinnej warto przede wszystkim skonsultować się z prawnikiem oraz doradcą podatkowym, aby mieć pewność, że planowane rozwiązanie będzie zgodne z obowiązującymi przepisami i optymalne pod względem finansowym. Istotne jest również wcześniejsze zidentyfikowanie beneficjentów, czyli osób, które mają otrzymywać świadczenia z fundacji, oraz określenie zasad i warunków tych wypłat. Nie bez znaczenia są także koszty – zarówno te początkowe, związane z założeniem fundacji, jak i bieżące, dotyczące jej obsługi prawnej, administracyjnej i księgowej. Wszystkie te elementy warto przeanalizować z wyprzedzeniem.